Przedstawiamy tutaj dzieła polskie i w tłumaczeniach, oddające główne idee i historię wolnomularstwa. Ze względu na prawa autorskie wydania te, o ile nie zostały udostępnione w domenie publicznej, mają więcej niż 70 lat, co nie znaczy, że się zestarzały. W ostatnim trzydziestoleciu ukazało się wiele interesujących nowych pozycji w języku polskim, a więc zachęcamy do korzystania z bibliotek i antykwariatów.
Od piętnastego wieku pojawiały się dokumenty z rzekomą historią Zakonu oraz regulaminy Gildii. Znane są jako Dawne Obowiązki, a prawie wszystkie wersje sprawiają wrażenie pochodzenia z jednego oryginału. Rozpoczynają się modlitwą, której słowa otwierające zwykle brzmią: „Wszechmogący Ojcze Niebiański”; a następnie, po wstępie rozpoczynającym się słowami „Dobrzy bracia i kompanioni, naszym celem jest…”, następuje część historyczna i przedstawione Obowiązki (czyli reguły obowiązujące członków). Konstytucje Robertsa (nazwane od nazwiska wydawcy) to drukowana wersja takiego rękopisu. Znany był tylko jeden egzemplarz, który znajduje się w bibliotece Wielkiej Loży Iowa.
W 1721 roku nowoobrany wielki mistrz Wielkiej Loży Anglii, książę Montagu, oraz Wielka Loża „znalazłszy poważne błędy” we wszystkich dostępnych im kopiach „starych gotyckich Konstytucji” (the old Gothic Constitutions) zwrócili się do Jamesa Andersona, pastora prezbiteriańskiego kościoła Szkocji, aby ,,przyjrzeć się krytycznie, poprawić i zebrać sposobem nowym i lepszym Historię, Obowiązki i Przepisy tego starodawnego Bractwa”. „Konstytucje Wolnych Mularzy” zostały opublikowane 28 lutego 1723 roku.
W 1769 roku Wellins Calcott, autor Myśli moralnych i boskich wydał “Otwartą rozprawę o zasadach i praktykach Dawnego i Czcigodnego Towarzystwa Wolnych i Masonów“. Praca ta miała zachęcić do przyłączenia się do tej społeczności. Przedrukowana w 1847 roku przez Dr. George Olivera, który uznał ją za “klejnot swego czasu”, w którym został napisany.
[przetłumaczono fragment Rozprawy]
Autor wydanych w 1772 roku “Ilustracji masonerii” William Preston opracował skomplikowany system wykładów masońskich, praktykowany we współpracy z Lożą Starożytności, której był kiedyś Cz.·.Mistrzem. Po jego śmierci są one kontynuowane jako tzw. wykłady prestoniańskie .
[przetłumaczona cz.1 wydania 9]
William James Hutchinson był angielskim antykwariuszem, topografem i oczywiście – masonem. Dzięki swojej książce “Duch masonerii” (1775) zyskał miano „ojca symboliki masońskiej”. Książka uzyskała aprobatę Wielkiej Loży Anglii i za jego życia doczekała się dziewięciu wydań.
[w tłumaczeniu pominięto dodatek]
Pierwsza encyklopedia masońska „Freimaurer Lexicon” (1818) była dziełem berlińskiego księgarza Johanna Ch. Gadicke. Mimo że materiały w niej zawarte były powszechnie dostępne, za wydrukowanie go został wykluczony z masonerii.
[w tłumaczeniu zachowano kolejność haseł wg oryginału niemieckiego]
Dr. George Oliver, anglikański diakon i doktor teologii, dał masonerii wiele znaczących dzieł i kolejną encyklopedię: “Słownik symbolicznej masonerii“(1853), ograniczający się do wyjaśniania pojęć, definicji i postaci znaczących dla wolnomularstwa.
[w tłumaczeniu zachowano kolejność haseł wg oryginału angielskiego]
W języku polskim w XVIII i XIX wieku nie ukazało się żadne oryginalne dzieło wolnomularskie, nie licząc konstytucji (patrz odnośniki w Historii Wolnomularstwa Polskiego), dopiero w XX wieku odnaleziono rękopis zatytułowany “Rys historyczno-chronologiczny Towarzystwa Wolnego Mularstwa w Polsce”, napisany przez Wielkiego Archiwistę Wielkiego Wschodu Polskiego Walentego Wilkoszewskiego w 1818 roku.
Charakterystyczne dla Polski były opracowania księży katolickich. Pomijając oczywisty komentarz ideologiczny, jeśli pisane rzetelnie, dają opis wolnomularstwa i jego historii. Tutaj zamieszczamy fragment 2. wydania napisanej przez ks. Stanisława Załęskiego książki “O masonii w Polsce“, napisanej w 1899 roku, poświęcony historii naszej masonerii.
W okresie międzywojennym najwięcej o masonerii pisał Stanisław Małachowski-Łempicki, jego “Wykaz polskich lóż[…]” (tutaj w skróconej wersji do spisu lóż) podaje nam także nowy, krótki “Zarys historji Wolnomularstwa Polskiego“
Stanisław Małachowski-Łempicki wydał wiele książek dotyczących historii masonerii w poszczególnych rejonach Polski: “Dzieje wolnego mularstwa w Krakowie“, “Wolnomularstwo w Księstwie Warszawskim”, “Wolne mularstwo w lubelszczyźnie”, a także o szerszym zakresie: “Wolnomularze Europy i Ameryki“
Filozofię wolnomularstwa w warstwie jej symboliki przybliża nam Karol Serini – profesor na Wydziale Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego i wolnomularz, który napisał “Symbol w wolnomularstwie“
W czasach nam współczesnych wydano po polsku całkiem sporo książek, lecz ze względu na prawa autorskie nie możemy ich udostępniać bez zezwolenia. Nasz Brat prof. Tadeusz Cegielski udostępnia publicznie swoją pracę popularno-naukową “Sekrety masonów“, która jest wspaniałym wprowadzeniem dla osób pragnących zapoznać się z wolnomularstwem.