Przedstawiamy tutaj dzieła polskie i w tłumaczeniach, oddające główne idee i historię wolnomularstwa. Ze względu na prawa autorskie wydania te, o ile nie zostały udostępnione w domenie publicznej, mają więcej niż 70 lat, co nie znaczy, że się zestarzały. W ostatnim trzydziestoleciu ukazało się wiele interesujących nowych pozycji w języku polskim, a więc zachęcamy do korzystania z bibliotek i antykwariatów.
Opis literatury masońskiej znajdujemy u J.G. Findla w jego “Historii wolnomularstwa”, w artykule “Nowej Encyklopedii A.E. Waite, zaś zestawienie najrzadszych, starych wydań w języku angielskim daje nam Vibert Lionel – “Rzadkie książki wolnomularskie”.
Spis wydań w języku polskim i o polskiej masonerii mamy w “Polskiej bibliografii wolnomularskiej” cz. I, cz.II, cz. III, cz.IV Macieja Stępienia.
Od piętnastego wieku pojawiały się dokumenty z rzekomą historią Zakonu oraz regulaminy Gildii. Znane są jako Dawne Obowiązki, a prawie wszystkie wersje sprawiają wrażenie pochodzenia z jednego oryginału. Rozpoczynają się modlitwą, której słowa otwierające zwykle brzmią: „Wszechmogący Ojcze Niebiański”; a następnie, po wstępie rozpoczynającym się słowami „Dobrzy bracia i kompanioni, naszym celem jest…”, następuje część historyczna i przedstawione Obowiązki (czyli reguły obowiązujące członków). Konstytucje Robertsa (nazwane od nazwiska wydawcy) to drukowana wersja takiego rękopisu. Znany jest tylko jeden egzemplarz, który znajduje się w bibliotece Wielkiej Loży Iowa.
W 1721 roku nowoobrany wielki mistrz Wielkiej Loży Anglii, książę Montagu, oraz Wielka Loża „znalazłszy poważne błędy” we wszystkich dostępnych im kopiach „starych gotyckich Konstytucji” (the old Gothic Constitutions) zwrócili się do Jamesa Andersona, pastora prezbiteriańskiego kościoła Szkocji, aby ,,przyjrzeć się krytycznie, poprawić i zebrać sposobem nowym i lepszym Historię, Obowiązki i Przepisy tego starodawnego Bractwa”. „Konstytucje Wolnych Mularzy” zostały opublikowane 28 lutego 1723 roku.
W 1769 roku Wellins Calcott, autor Myśli moralnych i boskich wydał “Otwartą rozprawę o zasadach i praktykach Dawnego i Czcigodnego Towarzystwa Wolnych i Uznanych Masonów“. Praca ta miała zachęcić do przyłączenia się do tej społeczności. Przedrukowana w 1847 roku przez Dr. George Olivera, który uznał ją za “klejnot swego czasu”, w którym został napisany.
[przetłumaczono fragment Rozprawy]
Autor wydanych w 1772 roku “Ilustracji masonerii” William Preston opracował skomplikowany system wykładów masońskich, praktykowany we współpracy z Lożą Starożytności, której był kiedyś Cz.·.Mistrzem. Po jego śmierci są one kontynuowane jako tzw. wykłady prestoniańskie .
[przetłumaczona cz.1 wydania 9]
William James Hutchinson był angielskim antykwariuszem, topografem i oczywiście – masonem. Dzięki swojej książce “Duch masonerii” (1775) zyskał miano „ojca symboliki masońskiej”. Książka uzyskała aprobatę Wielkiej Loży Anglii i za jego życia doczekała się dziewięciu wydań.
[w tłumaczeniu pominięto dodatek]
Gotthold Ephraim Lessing – niemiecki estetyk, dramaturg, teoretyk literacki epoki oświecenia, był wolnomularzem, i idee wolnomularskie przedstawił w formie dialogu, w którym uczestniczą tytułowi Ernst i Falk, profan zainteresowany masonerią i mason, który mu ją przedstawia.
Johann Gottlieb Fichte filozof, który zapoczątkował nurt filozofii zwany niemieckim idealizmem, w 1801 roku wydal Filozofię masonerii, w modnej w tamtych czasach formie listów do fikcyjnej postaci Konstanta.
Ksiądz Barruel napisał obszerne dzieło, które przeciwstawia się myśli oświeceniowej, którą osądza jako ideologię przeciwko monarchiom i Kościołowi. Nie zabrakło tam rozdziału o masonerii.
Pierwsza encyklopedia masońska „Freimaurer Lexicon” (1818) była dziełem berlińskiego księgarza Johanna Ch. Gadicke. Mimo że materiały w niej zawarte były powszechnie dostępne, za wydrukowanie go został wykluczony z masonerii.
[w tłumaczeniu zachowano kolejność haseł wg oryginału niemieckiego]
Dr. George Oliver, anglikański diakon i doktor teologii, dał masonerii wiele znaczących dzieł i kolejną encyklopedię: “Słownik symbolicznej masonerii“(1853), ograniczający się do wyjaśniania pojęć, definicji i postaci znaczących dla wolnomularstwa.
[w tłumaczeniu zachowano kolejność haseł wg oryginału angielskiego]
Cyclopedia Roberta Macoya wydana w 1870 roku miała być pełniejszym zestawieniem wiedzy masońskiej niż leksykony Mackeya i Olivera. Zawierała także historię wolnomularstwa. Tu prezentujemy hasła na literę A [układ haseł wg wersji angielskiej].
Albert Gallatin Mackey był doktorem medycyny, drugą połowę życia poświęcił wyłącznie pisaniu o masonerii. Najbardziej znane jego dzieło to wydana w 1873 roku Encyklopedia Masonerii, którą niebawem przedstawimy w języku polskim. Tutaj chcemy przedstawić fragmenty “Podręcznika masońskiego prawodawstwa”, dot. landmarków, czyli niezmiennych zasad wolnomularskich, oraz procedury przyjęcia do masonerii, obowiązujące w XIX wieku, ale na podstawie których działa współczesne wolnomularstwo regularne.
Ważną dla wolnomularstwa jest jej symbolika. Dzieło A. G. Mackey’a “Symbolika wolnomularstwa” jest jej poświecone. Tutaj zamieszczamy niektóre rozdziały, pomijając omawiające Misteria starożytne oraz tematy specyficzne tylko dla masonerii anglosaskiej. Dr Mackey był jednym z najpłodniejszych autorów XIX wiecznej masonerii, jego prace jeszcze wielokrotnie zawitają na naszej witrynie.
Oto najpełniejsze dzieło A.G. Mackeya, najbardziej znana “Encyklopedia wolnomularstwa” Prezentujemy hasła na literę “A” [kolejność wg tłumaczenia na polski] , dalsze w przygotowaniu.
Oswald Wirth, szwajcarski okultysta, był twórcą odmiany Tarota, ale był także wolnomularzem Wielkiego Wschodu, i napisał pod koniec XIX wieku “Księgę Ucznia“, której fragment chcemy przedstawić.
W języku polskim w XVIII i XIX wieku nie ukazało się żadne oryginalne dzieło wolnomularskie, nie licząc konstytucji (patrz odnośniki w Historii Wolnomularstwa Polskiego), wydań okolicznościowych i poezji, dopiero w XX wieku odnaleziono rękopis zatytułowany “Rys historyczno-chronologiczny Towarzystwa Wolnego Mularstwa w Polsce”, napisany przez Wielkiego Archiwistę Wielkiego Wschodu Polskiego Walentego Wilkoszewskiego w 1818 roku.
Charakterystyczne dla Polski były opracowania księży katolickich. Pomijając oczywisty komentarz ideologiczny, jeśli pisane rzetelnie, dają opis wolnomularstwa i jego historii. Tutaj zamieszczamy fragment 2. wydania napisanej przez ks. Stanisława Załęskiego książki “O masonii w Polsce“, napisanej w 1899 roku, poświęcony historii naszej masonerii.
Tych, którzy zapoznali się z w/w dziełami o historii naszej masonerii zaciekawi może zewnętrzny punkt widzenia. Z publikacji “Wolnomularstwo w Rosji i Polsce” Ernsta Friedrichsa przytaczamy część dotyczącą wolnomularstwa w Polsce.
Również z “Historii masonerii” J.G. Findla przytaczamy kompilacje z jej 3 tomów dotyczącą Polski.
A.D.Waite pisał teksty na tematy masońskie, ezoteryczne, dotyczące magii, Kabały i alchemii; jest także twórcą rozszerzonej wersji tarota. Najpełniejszym jego dziełem jest wydana w XX wieku “Nowa Encyklopedia Wolnomularstwa“, zawierająca obszerne artykuły o masonerii. Przedstawiamy [na razie] hasła od A do D [kolejność haseł wg oryginału angielskiego].
W okresie międzywojennym najwięcej o masonerii pisał Stanisław Małachowski-Łempicki, jego “Wykaz polskich lóż[…]” (tutaj w skróconej wersji do spisu lóż) podaje nam także nowy, krótki “Zarys historji Wolnomularstwa Polskiego“
Stanisław Małachowski-Łempicki wydał wiele książek dotyczących historii masonerii w poszczególnych rejonach Polski: “Dzieje wolnego mularstwa w Krakowie“, “Wolnomularstwo w Księstwie Warszawskim”, “Wolne mularstwo w lubelszczyźnie“, a także o szerszym zakresie: “Wolnomularze Europy i Ameryki“. Pisał także artykuły do wielu czasopism naukowych i popularnych.
Filozofię wolnomularstwa w warstwie jego symboliki przybliża nam Karol Serini – profesor na Wydziale Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego i wolnomularz, który napisał “Symbol w wolnomularstwie“
W czasach nam współczesnych wydano po polsku całkiem sporo książek (patrz odnośnik na początku artykułu), lecz ze względu na prawa autorskie nie możemy ich udostępniać bez zezwolenia. Nasz Brat prof. Tadeusz Cegielski udostępnia publicznie swoją pracę popularno-naukową “Sekrety masonów“, która jest wspaniałym wprowadzeniem dla osób pragnących zapoznać się z wolnomularstwem.